Deskundige: ‘Zet vraagtekens bij nieuwe technologie, leer van 5G-actiegroepen’
Mensen moeten weer vraagtekens zetten bij slimme technologieën die een plek in ons leven hebben ingenomen, zoals camera’s en sensoren. Dat vindt promoverend sociaalgeograaf Vivien Butot (Erasmus School of Social and Behavioral Sciences). Sterker nog, hij stelt dat meer kritiek op en verzet tegen nieuwe technologie op zijn plaats is. ,,We kunnen wat leren van de betrokkenheid van 5G-actiegroepen.”
Volgens Butot (35), die donderdag promoveert in Rotterdam, is het goed om ‘slimme’ technologieën die genormaliseerd zijn, weer te bevragen. ,,Het is nu bijvoorbeeld radicaal om geen smartphone te hebben of niet op sociale media te zitten. Mensen voelen zich niet bij machte om invloed uit te oefenen. Je aanpassen is dan de weg van de minste weerstand. Democratisch is dat problematisch, want dan laten we ‘de slimme stad’ over aan groepen die er wel raad mee weten.”
Toch is er wel georganiseerd verzet mogelijk, ziet hij. ,,In het onderzoek voor mijn proefschrift heb ik ook gekeken naar anti 5G-actiegroepen. Ze worden vaak weggezet als wappies, maar sommigen organiseren zich bijzonder effectief en komen bij bestuurders aan tafel. Over standpunten en argumentatie kun je discussiëren, maar van hun betrokkenheid kunnen we wat leren.”
Iets wat twintig jaar geleden ondenkbaar was, is nu normaal geworden.
Ongrijpbaar
Butot snapt dat technologie voor veel mensen ongrijpbaar kan zijn, maar dat betekent niet dat je geen mening kan hebben. ,,Je kunt ook vanuit de toepassing van een bepaalde technologie kijken. Ik vond dat mensen heel goed in staat zijn om hierover te redeneren. Zo sprak ik vrouwen die aangaven ‘s nachts het een fijn idee te vinden om in het zicht van een camera te lopen. Toch maken ze zich geen illusies over dat een camera veiligheidsgaranties biedt, omdat de beelden vaak pas achteraf worden bekeken en dit bovendien de oorzaken van onveiligheid op straat niet.
Het boeit de promovendus mateloos dat dat veel mensen de nieuwe technologie als onvermijdelijk zien. ,,Iets wat twintig jaar geleden ondenkbaar was, is nu normaal geworden, zo luidt de redenatie. ‘We groeien erin’, ‘ik pas me aan’ of ‘het is een vorm van evolutie’, kreeg ik terug. Natuurlijk zijn er wel zorgen, maar dan vervallen mensen vaak in clichévergelijkingen met China en Big Brother. Ze zien mogelijke discriminatie van systemen als problematisch, maar denken vaak dat alleen anderen risico lopen.”
Moeten we vrezen voor scenario’s zoals in ‘1984′ van George Orwell, waar totalitaire leiders technologie gebruiken om hun burgers te controleren? Butot: ,,Mijn deelnemers noemen dat wel, maar de realiteit is weerbarstiger dan dat. Er zijn heel veel verschillende overheden bij betrokken, de meest vernuftige surveillance komt zelfs van commerciële partijen. Dat maakt het moeilijker te controleren. Ook of technologieën wel meer oplossen dan de eventueel negatieve bijeffecten die erdoor ontstaan.”
Op onze hoede zijn
Dus we moeten op onze hoede zijn en blijven, aldus de promovendus. Al begrijpt hij de hang naar vooruitgang. ,,Het basisprincipe is dat je met digitale technologie en data de stad slimmer wil besturen en verbeteren. Er gebeurt ontzettend veel op dat gebied, maar het thema veiligheid is een beetje een ondergeschoven kindje. Dat vind ik gek, want de ontwikkelingen gaan snel en er gebeurt vaak meer dan mensen denken.”
Het belangrijkste is dat we de grenzen goed in de gaten houden, concludeert Butot. ,,Steeds meer mensen hebben bijvoorbeeld deurbelcamera’s. Die bevinden zich in een grijs gebied. Ik weet niet of je het moet verbieden, niemand weet precies wat er met die beelden gebeurt. En wat voegt het toe? Ik las laatst een artikel over een school in Utrecht die buurtbewoners opriep beelden te delen van kinderen die vuurwerk afsteken. Ik snap dat je bij een inbraak die beelden wilt gebruiken, maar voor een paar rotjes vind ik dat ver gaan. Bovendien mag je zulke beelden niet zomaar delen, laat staan opvragen.”
Ziet de toekomst er eigenlijk donker uit, door al die technologische vooruitgang? ,,Ik probeer een kritische houding te stimuleren. Je kunt ook besluiten bepaalde technologieën niet te gebruiken. Overheden zou ik een bepaalde mate van terughoudendheid willen adviseren. Kijk naar scanauto’s met camera’s die door straten rijden. Daarmee wordt voorbij gegaan aan het feit dat gewone mensen nu al een mening hebben over zulke ontwikkelingen.”